نقش مدیریت پوشش گیاهی بر میزان روانآب سطحی (مطالعه موردی: حوزه آبخیز کچیک، استان گلستان)

وجود پوشش گیاهی در هر منطقه سرعت جریان‌های سطحی را کاهش داده و سبب نفوذ بیشتر آب به داخل خاک می‌گردد. در نتیجه تأثیر قابل ملاحظه‌ای بر کاهش سیلاب‌های مخرب خواهد داشت. منطقه مورد مطالعه یکی از مناطق حساس به فرسایش است که همه ساله اثرات جبران‌ناپذیری از فرسایش و رسوب را متحمل می‌شود. هدف این پژوهش بررسی نقش مدیریت پوشش گیاهی و به‌خصوص قرق بر کاهش میزان روانآب سطحی است. منطقه مورد تحقیق بخشی از حوزه معرف و زوجی کچیک واقع در استان گلستان است که به‌مدت پنج سال تحت تیمار قرق بوده است. برای این بررسی ابتدا دو زیرحوزه نمونه (قرق) و شاهد (غیرقرق) به‌عنوان واحد هیدرولوژیک در نظر گرفته شد. سپس مطالعات پایه شامل فیزیوگرافی، زمین‌شناسی، هیدرولوژی و اندازه‌گیری پوشش گیاهی، میزان بارندگی و دبی ناشی از هر بارش انجام گرفت. نمونه‌برداری گیاهی با استفاده از کوادرات یک مترمربعی به‌صورت سیستماتیک- تصادفی انجام گردید. تجزیه و تحلیل‌های آماری داده‌ها، شامل t استیودنت و بررسی تغییرات میزان روانآب سطحی و تغییرات تاج پوشش گیاهی از طریق روابط رگرسیونی با استفاده از نرم‌افزارهای Minitab و Spss صورت پذیرفت. نتایج حاصل از بررسی پارامترها برای هر یک از زیرحوضه‌ها نشان دادند که: مؤلفه‌های پوشش گیاهی در سطح 5 درصد در مقاسیه با شاهد دارای اختلاف معنی‌داری است. پوشش تاجی در داخل قرق به‌ترتیب 2/95 درصد و در خارج قرق 9/52 درصد می‌باشد. میزان روانآب حاصل از رگبارهای انتخابی در منطقه قرق 43/17 درصد و در منطقه شاهد 38/35 درصد می‌باشد. رابطه رگرسیونی به‌دست آمده بین تاج پوشش گیاهی با روانآب و شدت بارندگی با روانآب با مقدار ضریب همبستگی 76/0 (قرق) و 8/0 (غیرقرق) حاصل گردید. اختلاف بین روانآب ایجاد شده در دو حوزه در سطح 1 درصد خطا معنی‌دار است. بنابراین با توجه به اثرات مثبت و بارز کمی و کیفی قرق در استقرار و افزایش تولیدات گیاهی از یک‌سو وکاهش روانآب‌های سطحی از سوی دیگر به‌عنوان یکی از روش‌های مؤثر در مدیریت آبخیزها و به‌خصوص در منطقه مورد مطالعه می‌باشد.